Korištenje podatljivog materijala u krutom loncu za prijenos normalnog opterećenja uz omogućavanje zakretanja poznato je već od davnina. Ta je spoznaja dobila posebno značenje pronalaskom kvalitetnog i s obzirom na trajnost postojanog elastomernog materijala.
Lončasti ležaj sastoji se od okruglog čeličnog lonca sa ravnim dnom na kojem leži nearmiran elastomerni ležaj. Razmak između lonca i poklopca zabrtvljen je elastičnom brtvom od mekane gume. Pomoću elastomernih elemenata omogućen je mekani prijenos opterećenja s gornjeg na donji dio konstrukcije.
Elastomerni materijal zatvoren u loncu ponaša se kao žilava tekućina u hidrauličnoj preši. Zbog toga je potrebno dobro brtvljenje. U utoru na rubu elastomernog ležaja nalazi se kružna brtva od tvrde gume ili od mesinga. Deformabilnošću elastomera omogućuje |se zakretanje poklopca, te lončasti ležajevi spadaju u grupu svestrano zakretnih (zglobnih, nepomičnih) ležajeva. Lončasti ležajevi u kombinaciji s PTFE kliznom pločom omogućuju osim zakretanja i pomake konstrukcije te se svrstavaju u grupu svestrano zakretnih pomičnih ležajeva.
Standardnom deformabilnom nearmiranom elastomernom ležaju smještenom u krutom čeličnom loncu pri djelovanju vertikalnog opterećenja znatno se povećava nosivost zbog spriječene horizontalne deformacije. Prednost ovih ležajeva u odnosu na klasične čelične i zglobne ležajeve je znatno manja težina i visina za istu nosivost kao i ekonomičnije održavanje.
U uvodnim napomenama naglašena je mogućnost zakretanja poklopca prema loncu u svim smjerovima. Nepomični lončasti ležajevi pogodni su za upotrebu tamo gdje su se ranije upotrebljavali teški čelični točkasto zakretni ležajevi. Osobita značajka lončastih ležajeva sastoji se u mogućnosti prihvaćanja velikog opterećenja i jednolikoj raspodjeli pritiska na podlogu. Osim toga postiže se dobra postojanost na starenje gume jer je elastomerna ploča potpuno zaštićena u loncu s poklopcem od svih utjecaja ultraljubičastog zračenja i ozona.
Tip elastomera i sastav gumene smjese koncipiran je tako da je osigurana visoka otpornost na ozon i ostale uobičajene atmosferske utjecaje. Lončasti ležajevi mogu se upotrebljavati kod temperatura između -30°C (243K) i +70°C (343K).
Armirani i nearmirani Polirol elastomerni ležajevi su tlocrtu u pravilu pravokutni ili okrugli. Prema specijalnoj narudžbi mogu se proizvoditi i drugih oblika.
Tipovi sa oznakama ležajeva prikazani su u KATALOGU.
Armirani Polirol ležajevi se proizvode prema standardnim veličinama prikazanim u KATALOGU.
Po specijalnoj narudžbi mogu se proizvoditi i u drugim veličinama; u tom slučaju debljina sloja elastomera i debljina čeličnih limova odgovaraju debljinama najbližeg po površini manjeg ležaja standardne veličine.
Elastomerna ploča
Vertikalno opterećenje prenosi se pomoću elastomerne ploče zatvorene sa svih strana, koja se u tim uvjetima ponaša kao žilava tekućina i prenosi pritisak na sve strane podjednako. Maksimalno dopušteno normalno opterećenje na elastomernu ploču iznosi 25 MPa.
Čelični lonac
Dimenzije čeličnog prstena slijede iz unutarnjeg hidrostatskog pritiska u gumi. Ovdje se ne uzima u obzir dno lonca. Za dimenzioniranje spoja između prstena i dna lonca, uzima se u obzir posmična sila i moment iz unutarnjeg hidrostatskog pritiska.
Horizontalne sile prenose se iz gornjeg dijela ležaja u donji dio ležaja kroz prsten lonca. Može se pretpostaviti da se horizontalna sila raspodjeljuje na polovicu opsega u obliku parabole.
Kod dimenzioniranja varova između prstena i dna lonca uzima se u obzir posmična sila i momenti nastali zbog djelovanja horizontalnih sila.
Zbog savijanja konstrukcije iznad ležaja dolazi do zakretanja gornjeg dijela ležaja u odnosu na donji dio i nejednolikog pritiska na elastomernu ploču.
Uslijed zakretanja javlja se zakretni moment.
Moment nastao zbog horizontalnih sila uzima se u obzir kod proračuna pritiska na podlogu ležaja. Kod prijenosa horizontalnih sila iz ležaja na betonsku podlogu treba računati s koeficijentom trenja µ=0,5 pri čemu se za dobivanje sile trenja uzima najnepovoljnija kombinacija (Ft=µ Vmin).
Za koeficijent sigurnosti protiv klizanja uzima se v=1,5. Ako se rezultirajuće horizontalne sile ne mogu kompenzirati trenjem, ležajevi se moraju usidriti.
Kod ugradnje lončastih ležajeva treba paziti da beton iznad i ispod ležaja ima visoku čvrstoću M > 45 MPa, dok se dimenzioniranje podloga radi uz pritisak 20 MPa.
Ležajevi se učvršćuju sa četiri vijka simetrično raspoređenim na donjoj ploči. Vijci se prethodno ubetoniraju, a nakon postavljanja ležaj se učvrsti maticama i kontramaticama. Na kraju se ležaj podlije rijetkim cementnim mortom.
Ako se predviđene horizontalne sile mogu preuzeti trenjem, sidrenje se može izostaviti. Ležajevi bez sidrenja polažu se na podlogu od cementnog morta. Poklopac je s loncem vezan vijcima za podešavanje, koji su tako dimenzionirani da popucaju nakon ugradnje kod prvog zakretanja konstrukcije iznad ležaja, a ako je moguće treba ih nakon završene montaže skinuti.
Nepomični lončasti ležajevi proizvode se prema standardnim veličinama prikazanim u KATALOGU.
Lončasti ležajevi u kombinaciji s čeličnom kliznom pločom i PTFE kliznom pločom mogu biti svestrano pomični i jednostrano pomični klizni ležajevi. Na dno čeličnog lonca (I) stavljena je elastomerna ploča (e). Po rubu gumene ploče utaknuta je brtva od tvrde gume ili mesinga (m). Na gumenoj ploči leži poklopac (p). Razmak između lonca i poklopca zatvoren je s elastičnom gumenom brtvom (b). Na gornjoj plohi poklopca (p) usađena je teflonska klizna ploča (t) sa džepovima koji su ispunjeni sredstvom za podmazivanje. Po gornjoj površini teflonske klizne ploče klizi gornja klizna ploča (gkp).
Klizna ploha se izrađuje od nehrđajučeg čelika.
Gornja klizna ploča je s donje strane obložena pločom od austenitnog lima (al) debljine najmanje 3 mm i sa hrapavošću < 5 µm.
Klizne površine i drugi dijelovi važni za funkcioniranje ležaja zaštićeni su od prašine pomoću rebraste gumene obloge (gz).
Lončasti klizni ležajevi učvršćuju se kao i nepomični lončasti ležajevi, sidrenim vijcima na donjoj ploči. Na gornjoj kliznoj ploči nalaze se otvori za ovjesne uske odnosno sidrene vijke za pričvršćivanje s gornjim dijelom konstrukcije.
Ugradnjom vodilice u jednom smjeru na kliznu ploču u svestrano pomičnom ležaju dobiva se jednostrano pomični ležaj. Lončasto klizni ležajevi su pogodni za ugradnju kod složenijih konstrukcijskih rješenja mostova.
Lončasto klizni ležajevi se odlikuju malom visinom i malom težinom u odnosu na klasične čelične pomične ležajeve, malim trenjem klizanja te jednostavnim nadzorom i održavanjem.
Ležajevi su konstruirani tako da se dijelovi izloženi trošenju mogu lako zamijeniti. Ležajevi su u tvornici podešeni na željeni pomak. Prije betoniranja se vijci za podešavanje odviju, a otvori se zatvore drvenim klinovima.
Time se klizne ploče za vrijeme betoniranja ne pomiču, a ležaj se učvršćuje za oplatu ljepivim trakama. Za pričvršćivanje ležaja u beton služe četiri vijka na uglovima. Red montaže je isti kao kod lončastih ležajeva. Ako prije betoniranja nije moguće skinuti vijke za podešavanje, upotrebljavaju se plastični vijci koji kod prvog zakretanja popucaju. Kod svestrano pomičnih ležajeva gdje je sila trenja na spoju ležaj-podloga 1,5 puta veća od horizontalne sile može se sidrenje izostaviti.
Gotovi sastavljeni ležajevi se označavaju prema njihovoj vrsti i namjeni. Pored oznake proizvođača navodi se vrsta, veličina i pomičnost. Kod pomičnih ležajeva označava se pravac pomaka, a posebnom napravom i veličina pomaka. Sve te oznake su uočljive i trajne kroz duže vrijeme.
Proizvođač vodi brigu o održavanju kvalitete, trajnim provođenjem ispitivanja svojstava i dimenzija ležaja ili njihovih pojedinih dijelova. Osim vlastitih ispitivanja, proizvođač provodili periodična ispitivanja kod za to nadležne ustanove.
Prilikom isporuke proizvođač daje potvrdu o ispravnosti proizvoda koju izdaje za to nadležna ustanova koja je provela kontrolu ispitivanja i provodi stalni nadzor kvalitete proizvoda.
Koristimo kolačiće kako bismo vam pružili najbolje online iskustvo. Pristankom prihvaćate korištenje kolačića u skladu s našom politikom kolačića.
Kada posjetite bilo koje web mjesto, ono može pohraniti ili dohvatiti informacije na vašem pregledniku, uglavnom u obliku kolačića. Ovdje kontrolirajte svoje osobne usluge kolačića.